Opus Series 2023
Muzyka
Realizacja
Dwa płuca cywilizacji judeochrześcijań- skiej napędzają swym tchem jeden instrument – organy. O niezidentyfikowanym instrumencie „ugav” wspomina Stary Testament. W pierwszym tysiącleciu naszej ery organy towarzyszyły judaizmowi; w owych czasach chrześcijaństwo wystrzegało się używania muzyki w liturgii. Następnie proporcje się odwróciły i organy stopniowo stały się integralną jej częścią, a w judaizmie popadły w niełaskę. Żydowskie Oświecenie (Haskala) w XVIII wieku przywróciło im miejsce w synagogach. Faszyzm przyniósł zagładę kulturze żydowskiej, w tym instrumentom, nutom i muzykom, ale tradycja uczestnictwa organów w obrzędach religii mojżeszowej się odradza. O roli organów w judaizmie pisze w błyskotliwym bookletowym eseju Jakub Stefek – znawca historii muzyki, organista i animator wydarzeń. Poprosił on sześcioro współ- czesnych kompozytorów (Huszcza, Chmielewska, Porębski, Przybylski, Łukaszewski, Zalewski) o napisanie utworów organowych zainspirowanych muzyką żydowską. Powstały dzieła osobiste, refleksyjne, odległe od urokliwych kantylen czy monumentalnych współbrzmień. Kompozytorzy odbywają podróż ku „innokulturowym” korzeniom, a Zalewski kreśli wyimaginowany portret pradziadka („Who Were You, Mr. Grosfeld? – postludium”). Nagranie zrealizowano w kolegiacie w Stargardzie na nowo wybudowanych organach firmy Zych. Tak oto na ziemiach o protestanckiej tradycji, w katolickiej świą- tyni rozbrzmiało echo muzyki zrodzonej z pamięci o starszych braciach w wierze.
Hanna Milewska
Hi-Fi i Muzyka – 5/2024
